B12 ve Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği anemisi, vücutta yetersiz demir bulunmasının ve bu nedenle kırmızı kan hücrelerinin yeterli miktarda hemoglobin üretememesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan bir tür anemi (kansızlık) tipidir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir ve oksijen taşımaktan sorumludur. Demir, hemoglobin sentezi için temel bir bileşen olduğundan, yeterli miktarda demir bulunmaması durumunda hemoglobin üretimi etkilenir ve anemi gelişir.

Vücutta demir eksikliği anemisinin ana nedeni, yeterli miktarda demir alınamaması, emilim sorunları yaşanması veya demir kaybının artmasıdır. Bu durum genellikle şu durumlarda ortaya çıkabilir: Öncelikle beslenme alışkanlıklarından kaynaklanan yetersiz demir alımı, demir eksikliği anemisinin en yaygın nedenlerinden biridir. Bir diğer neden de kan kaybıdır. Özellikle kronik kan kaybı, adet dönemi sırasında aşırı kanama, mide-bağırsak yolu problemleri, gastrointestinal kanama veya cerrahi müdahaleler gibi durumlar demir kaybını artırabilir. Bununla birlikte gebelik veya emzirme dönemlerinde de vücut demir ihtiyacını artar ve demir eksikliği anemisi riski artabilir. Ayrıca emilim sorunları da demir eksikliğinin oluşmasına neden olabilir.

Bazı mide-bağırsak hastalıkları veya cerrahi müdahaleler demirin vücut tarafından yeterince emilmesini engelleyebilir. Daha da önemlisi demir eksikliği anemisi belirtileri arasında yorgunluk, soluk cilt, nefes darlığı, baş ağrısı, çarpıntı, halsizlik ve dikkat eksikliği bulunabilir. Tedavisi genellikle demir takviyeleri alımını içerir, ancak temel nedeni belirleyip düzeltmek de önemlidir. Bu nedenle, bir kişi demir eksikliği anemisinden şüpheleniyorsa, bir sağlık profesyoneliyle görüşmeli ve uygun testleri yaptırmalıdır. Peki b12 ve demir eksikliği belirtileri aynı mıdır merak ediyorsanız sorunun cevabına daha yakından bakalım.

B12 ve Demir Eksikliği Belirtileri

B12 ve demir eksikliği, farklı besin maddeleri ile ilgili iki ayrı durumdur. Bu iki durum, vücutta farklı fonksiyonlara sahip olan vitamin ve mineral eksiklikleriyle ilişkilidir. Örneğin B12 vitamini, sinir sistemi fonksiyonları, kırmızı kan hücresi oluşumu ve DNA sentezi gibi bir dizi önemli biyolojik süreçte rol oynar. Genellikle hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur. Bu nedenle özellikle veganlar ve bazı sindirim sorunları olan bireyler B12 eksikliği riski altında olabilir.

Demir ise vücutta oksijen taşıyan hemoglobin ve miyoglobin gibi proteinlerin yapımında önemli bir rol oynar. Hem hayvansal (et, balık) hem de bitkisel (fasulye, ıspanak) kaynaklarda bulunur. Şaşırtıcı olansa demir eksikliğinin de, anemi, zayıflık, soluk cilt, baş ağrısı ve enerji eksikliği gibi belirtilerle kendini göstermesidir.

Her iki eksiklik de vücudun normal fonksiyonlarını etkileyebilir ve belirtileri benzer olabilir. Ancak bu iki durumun temel nedenleri ve tedavileri farklıdır. Çünkü B12 vitamini eksikliği genellikle beslenme alışkanlıkları veya emilim sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkar. Buna rağmen demir eksikliği genellikle yetersiz demir alımı veya emilim sorunları nedeniyle meydana gelir.

Yine de B12 vitamini eksikliği, anemi (kansızlık), yorgunluk, sinir sistemi bozuklukları, hafıza kaybı ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu açıdan ortak belirtileri gösterebilirler.

Demir Eksikliği Nedir?

Halk arasında kansızlık olarak bilinen bu durum vücutta yeterince demir olmadığında kandaki kırmızı kan hücrelerinin yetersizliğine bağlı olarak gelişen bir kansızlık türüdür. Alyuvar sayısı azaldığında ise hücrelere oksijen taşımakla görevli hemoglobin miktarı azalır. Böylece kansızlık meydana gelebilir.

Dünya nüfusunun yaklaşık % 25’inde anemi görülebilirken, bu kişilerin ortalama yarısında demir eksikliği anemisi olduğu yapılan araştırmalarla ortaya çıkarılmıştır.

İnsanların vücudunda toplam 3 gram demir bulunur ve her gün harcanan miktarı 2 miligramı aşarsa kansızlık problemleri ortaya çıkmaya başlar. Bazı insanlarda kayıp daha fazla olur ve bu da bazı hastalıklarla ilişkilidir. Kandaki düşüklüğünün bir çok nedeni olabilir.

Demir Eksikliği Neden Olur?

Hastalığın kısa sürede tedavisi için neden meydana geldiğinin bilinmesi çok faydalı olabilir. Ayrıca nedenlerin bilinip o nedenlerin ortadan kaldırılması kalıcı bir çözüm sağlayabilir. Eksikliğinin bir çok nedeni vardır.

Anemi, bir çok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunlardan en önemlisi demirin yetersiz alınmasına neden olan sağlıksız ve dengesiz beslenme programlarının uygulanmasıdır. Aşağıda yetişkin erkekler ve kadınlar için günlük alınması gereken demir miktarları verilmiştir.

• Yetişkin erkekler için günlük ihtiyaç: 8-10 mg
• Yetişkin kadınlar için günlük ihtiyaç: 10-12 mg

Günlük alınması gereken miktar alınsa bile demir emilimini etkileyen bazı faktörlere dikkat etmek gerekiyor. Örneğin bu mineralin tam olarak emilebilmesi için aynı zamanda bakır ve manganez minerali ile A, B ve C vitaminlerinin de alınması da şarttır.

• C vitamini eksikliğinde demir emilimi 2-3 kat daha az olabilir. O nedenle demir içeren besinler ile C vitamini içeren besinlerin birlikte yenilmesi eksikliğin tedavisinde faydalı olabilir.

Düşüklüğe neden olan ve beslenme ile ilgili olan diğer bir faktör ise protein içeren yiyecekler yönünden zengin olmayan bir beslenme programının uygulanmasıdır. Bunun için et ya da tahıllar tüketilebilir.

Bir çok uzman yemekten sonra çay ya da kahve içilmesini yetersizliğin nedenleri arasında gösteriyorlar. Ayrıca yapılan bilimsel araştırmalar çayın fazla tüketildiği yerlerde bu eksikliğe bağlı olarak gelişen anemenin daha yüksek olduğu bulguları ile bu iddiayı destekler biçimdedir. Bu durum yetersizliğin en belirgin sebepleri arasında yer almaktadır.

Reflü gibi mide hastalıkları ile bağırsak parazitleri de demir emilimini olumsuz etkileyerek yetersizliğe neden olabilir.

Demir Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?

Kansızlık basit bir kan testi ile teşhis edilebilir. Kan tahlili sonuçlarına göre;

• Hemoglobin seviyesi normal değerden daha düşükse;
• Alyuvar sayısı yani kırmızı kan hücresi normalden daha düşükse;
• Kırmızı kan hücreleri normalden daha küçük ya da cılız ise;

doktor tarafından size anemi ya da kansızlık teşhisi konulabilir.

Demir Eksikliği Anemisinin 21 Belirtisi

Bazen çok sinsi seyredebilen bu mineral eksikliği yukarıdaki bölümde de ifade edildiği gibi kan tahlilleri ile ancak bir doktor tarafından teşhis edilebilir. Ancak hangi durumlarda bu hastalıktan şüphe edilebilir ve doktora gitmek gerekir? İşte aşağıda sizler için hastalık belirtileri listelendi. Böylece aşağıda yer alan belirtilerinden bir veya birden fazlası varsa bir dahiliye uzmanı ile görüşmeniz gerekebilir.
En yaygın belirtileri;

• Aşırı yorgunluk ve enerji tükenmesi -(1)
• Nefes darlığı ve nefes alıp vermede zorluk- (2)
• Kalp çarpıntısı durumu-(3)
• Soluk bir cilt yapısı – (4)
• Soğuk hassasiyeti- (5)

Daha az yaygın belirtiler;

• Baş ağrıları- (6)
• Tat alma duyusu değişimi- (7)
• Bacak krampları- (8)
• Enfeksiyonlara karşı direnç azalması- (9)
• İçten gelen sesler ve kulak çınlaması gibi durumlar- (10)
• Kaşıntı hissi – (11)
• Saç dökülmesi– (12)
• Boğaz ağrısı – (13)
• Yiyecekleri yutma zorluğu – (14)
• Tırnak bozuklukları – (15)
• Tırnak kırılmaları – (16)
• Kil, kağıt ya da buz gibi maddeleri yeme isteği ve kereviz gibi sebzeleri emme – (17)
• Ağız yaraları – (18)
• Sinirlilik durumları – (19)
• Konsantrasyon bozuklukları – (20)
• Dudak çatlamaları – (21)

Yukarıda sayılan anemi belirtilerinin bir veya birden fazlasına sahipseniz doktora gitmeniz hayati bir öneme sahiptir.

Kandaki Ferritin Değerleri

Kandaki demir miktarı yani ferritin değeri referans aralıkları ve olması gereken ideal değerleri ise aşağıda listelenmiştir:

• Yetişkin erkekler: 12 ile 300 ng/ml
• Yetişkin kadınlar: 10 ile 150 ng/ml
• Yeni doğan bebekler: 25 ile 200 ng/ml
• 1 aylık bebekler: 200 ile 600 ng/ml
• 4 aylık bebekler: 50 ile 200 ng/m
• 1-16 yaş aralığında: 7 ile 142 ng/ml

Düşüklüğün belirlenmesi için ferritin testi yapılır. Eğer kan tahlili sonucunda minimum değerler altında sonuçlar ile karşılaşırsanız düşüklükten bahsedilebilir. O nedenle hemen tedavi olmanız gerekir.

Demir Eksikliği Tedavisi

Hemoglobin düşüklüğü ya da vücuttaki demir eksikliği nasıl giderilir öğrenmek için bu bölümü çok daha dikkatli okumanızı öneriyoruz. Tedavi için yukarıda sayılan bütün nedenleri ortadan kaldırmaya çalışarak gereken önlemlerin alınması faydalı sonuçlar sağlayabilir. Özellikle demir içeren besinler ile ayrıntılı bilgiler için kan yapan besinler başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.

Kansızlık için hangi doktora gidilmeli diye merak edenlere hemen söylemek lazımdır ki sağlık ocakları ya da hastanelerdeki dahiliye (iç hastalıkları) bölümleri ilk başvurulması gereken yerlerdir.

Demir eksikliğinde ne yemeli, ne yememeli öğrenmek istiyorsanız işte size “Yetersizlik için ne yemeliyiz?” sorusunun en ayrıntılı cevabı aşağıda listelendi:

• Sabahları 1 çorba kaşığı keçiboynuzu pekmezi ve 1 bardak limonlu su demir emilimini artırabilir.
• Sakatatlar ve yumurta sarısı demir içeren hayvansal gıdalardır. Her kahvaltıda 1 tam yumurta yenebilir. Haftada 2 gün sakatat yani tavuk ciğeri, karaciğer, beyin, koyun budu ya da sardalya tüketilebilir.
• Kepek ekmeği tüketmek demir emilimi olumsuz etkiler.
• Özellikle ay çekirdeği, fındık, fıstık, badem ve ceviz gibi kuru yemişlerden günde 1 ya da 2 avuç tüketilebilir.
• Mercimek ve nohut gibi baklagillerden ise hafta 2 kez tüketilmesi faydalı olabilir.
• Yumurta domates ile yenirse demir emilimi artar.
• Köfte ve et ile birlikte yeşillik yenmesi önerilir.
• Sağlıklı beslenme kuralları arasında yer alan lifli beslenmek demir emilimini azaltabilir.
• Yiyecekler çelik ve alüminyum gibi kaplar demir emilimini olumsuz etkiler. Cam kaplar daha sağlıklıdır.

Hastalığın tedavisi için mutlaka doktora gidilmelidir. Çok ağır bir yetersizlik yoksa yan etkileri nedeniyle kan nakli yapılmaz. Ağızdan alınan haplar ya da şuruplar reçete edilebilir. Ayrıca doktor demir içeren besin takviyesi önerebilir.

Acil durumlarda damardan yükleme ile çok kısa sürede kandaki demir düzeyleri normale döndürülebilir. Ancak eksikliğin nedenleri belirlenip o nedenlerin ortadan kaldırılması da çok önemli bir yaklaşımdır. Sebebi ortadan kaldırılmadan yapılan her şey boşuna yapılabilir. Örneğin vücutta kanamaya sebep olan basur gibi bir durum varsa tedavisi yapılmalıdır.

Demir Eksikliği İlaçları

Bu duruma bağlı aneminin başarılı bir tedavisi için doğru teşhis edilmesi çok önemlidir. Özellikle ağır olmayan durumlarda demir ilaçları ile kan değerleri normale döndürülebilir. Bu ilaçlar ağızdan verilebileceği gibi kısa sürede sonuç almak amacıyla damardan da verilebilir. Ancak damardan demir yüklemesi yan etkileri olabilen bir durumdur. Onun için tam teşekküllü bir hastanenin tercih edilmesinde fayda vardır.

• Damardan demir takviyesi, tablet tedavisinden başarılı sonuç alınamadığında ya da vücudun ilaç tedavisine karşı intolerans geliştirmesi durumunda uygulanabilir. Böyle durumlarda güvenlik problemlerini önlemek için hastaneleri tercih etmek gerekir.

Mineralin yetersizliğinden korunmak için alınacak ilaçların kullanımını ancak doktor önerebilir. Onun dışında yetersizliği durumunda yenilecek besinler de çok önemlidir. Bazen sadece vitamin takviyesi kullanmak bile çözüm olabilir. Ayrıntılı bilgi için en iyi vitamin takviyesi başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Zengin Demir İçeren Yiyecekler

• Fındık, fıstık, ceviz, kuru üzüm, kuru erik ve kuru kayısı gibi kuru yiyecekler
• Levrek, orkinos, somon ve sardalya gibi balık çeşitleri
• Ispanak ve brokoli gibi yeşil sebzeler
• Tavuk ciğeri, beyin ve karaciğer gibi sakatatlar
• Tahıllar ve kahverengi pirinç
• Pekmez
• Mercimek, kuru fasulye ve nohut gibi baklagiller
• Yumurta
• Hindi eti
• Spirulina

Kadınlarda Demir Düşüklüğü

Özellikle hamilelikte bu durum çok yaygındır. Bu noktada doktorun önereceği şekilde bir tedavi uygulanabilir. Doktor ilaç verdiyse süt ürünleri ile içilmemelidir. Doktor kontrolü olmadan hiç bir ilaç kullanılmamalıdır.

Saçı dökülen, tırnakları çabuk kırılan, çok üşüyen, sindirim sorunları olan, yetersiz beslenen,  alkol kullanan ve enerji azlığı yaşayan kadınlarda bu mineral düşüklüğünden söz edilebilir. Bu gibi belirtileri olan kadınların ilgili hastane bölümlerine başvurarak tedavilerinin mutlaka yapılması gerekir.

---

Bu yazıyı okuyanlar şunu da okudular:

✓ Demir Eksikliğine İyi Gelen Bitkiler