D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

D vitamini eksikliği belirtileri yetişkinlerde kendini nasıl gösterir? Bebeklerde d vitamini eksikliği belirtileri nelerdir ve d vitamini eksikliği hangi hastalıklara yol açar? Bu sorular salgın döneminin en çok merak edilen soruları oldu. Çünkü çoğunluk evlerine kapandı ve güneş ışığından yeterince fayda sağlayamadı.

Bağışıklığın güçlendirilmesi için önemli bir hormon gibi çalışan vitamin D problemleri artmaya başladı. D vitamini eksikliğinin belirtileri saç dökülmesinden terlemeye, baş dönmesinden bacak ağrısına kadar oldukça geniş kapsamlı. Peki sizde de bu durum söz konusu mu? İşte hemen anlamınız için en belirgin işaretler.

Gün boyunca kapalı yerlerde çalışan ve güneşten mahrum kalanlarda kandaki d vitamini seviyesi azalabilir. Çünkü kandaki bu hormonun çok önemli bir kısmı (%90 üzerinde) güneşten elde edilir. Ultraviyole ışınların yardımıyla ciltte sentezlenen Vitamin D’nin çok az bir kısmı ise (%5-10) yenilen besinlerden elde edilir. Güneşlenmeden yeterli düzeye gelmesi oldukça zor!

D Vitamini Eksikliği Neden Olur?

Vitamin D, diğer vitaminlerin aksine adeta bir hormon gibi işlev görür. Vücudun birçok sistemi üzerinde güçlü etkilere sahiptir. Vücutta kalsiyumun emilimine yardımcı olduğu için en önemli görevi sağlıklı kemik gelişimini düzenlemesidir. Bununla birlikte kas, sinir ve bağışıklık sistemlerinde rol oynar.

Ciltte güneşe tepki olarak üretilen ve besinlerden alınan D vitamini karaciğer ve böbreklerde kalsitriol ismi verilen hormona dönüştürülür. Bu madde için her hücrede bir reseptör bulunur. Eğer kan dolaşımındaki kalsiyum miktarında azalma olursa paratiroid hormonu salgılanır. Bu hormon aktif D vitamini üreten enzim için katalizör görevi yapar ve aktivitesini artırır. Böylece kalsiyum emilimi artar. Vitamin D, kemik sağlığı için olmazsa olmaz bir rol oynar.  Vitamin D eksikliğinde çocuklarda – bebeklerde raşitizme ve yetişkinlerde osteomalazi denen kemik yumuşamasına neden olur. Sonuç olarak kemik dokusunda yapısal bozukluklar ortaya çıkabilir.

D vitamini özellikle yağlı balıklarda, karaciğerde ve süt ürünlerde bulunan D vitamininin, günlük olarak 5 mikro gram kadar alınması önerilir. Yiyeceklerin dışında dönüşümü sağlayan faktör ise güneş ışınlarıdır. Başka bir anlatımla güneş ışınları yağlardan bazılarını D vitaminine dönüştürebilir. Bu mekanizmanın bozulmasına neden olan her şey D vitamini eksikliğine neden olabilir.

Vitamin D eksikliğine neden olan faktörler şu şekilde sıralanır:

• Aşırı kilolar ve yeme bozukluğu
• Esmer ya da koyu ten yapısı
• Yaşlılık ve gebelik
• Diyabet ve bazı kanser türleri
• Yeterli miktarda balık ve süt içermeyen diyet listeleri
• Sürekli kapalı alanlarda kalarak güneşten mahrum kalma
• Güneş kremleri
• Yıl boyunca güneşin az olduğu ekvatordan uzak bölgelerde yaşamak
• Sakatat açısından yetersiz bir beslenme planı
• Tereyağı, yoğurt ve yumurta açısından yeterli beslenilmeyişi

Bu faktörler arasından en etkili olanı güneş ışınıdır. Günlük 30 dakika kadar doğrudan güneş almayan kişilerde kandaki düzeyleri azalır.

• D vitamini sentezini yapan ışınlar camdan yeterli miktarda geçemez.
• Camlar kapalıyken araba sürmek de vitamin D sentezini başlatmaz.
• Güneşlenme sonrası hemen sıcak su ile yıkanmak, sabun veya duş jeli kullanmak da eksikliğe neden olabilir.

Yetişkinlerde D Vitamini Eksikliğinin Belirtileri

Kandaki serum düzeyi 12 ng/ml altına düştüğünde D vitamini eksikliğinden söz edilebilir. Basit bir kan testi ve sık görülen belirtiler ile eksikliğin derecesi anlaşılabilir. Test yaptırmadan önce d vitamini eksikliğinin yetişkinlerde ortaya çıkan belirtilerinin farkında olmak oldukça önemlidir.

• D vitamini eksikliğinin en belirgin işaretleri kemiklerle ilgili problemlerdir. Yetişkinlerde kemik yumuşamaları ve yapısal bozukluklar ile eşlik eden kemik ağrıları oldukça dramatik boyutlara ulaşabilir.
• Kemik ağrıları daha çok bacaklarda, sırt bölgesinde, eklem yerlerinde ve kaburgada görülebilir. Sırt ağrılarının nedeni güneşten ve D vitamininden yoksun kalmak olabilir.

Vitamin D eksikliğinin yetişkinlerde sık görülen diğer belirtileri ise şöyledir:

• Yorgunluk ve halsizlik
• Üşüme veya ısınamama (Genellikle kadınlarda)
• Sık hastalanma
• Tırnak kırılması veya dökülmesi
• Saç kaybı
• Uykusuzluk ve uyuyamama problemleri
• Stresle başa çıkamama ve depresyon
• Kilo vermekte zorlanma
• Kemik deformasyonuna bağlı denge problemleri
• Kuvvet ve kas kaybı (sarkopeni)
• Gözaltlarında görülen morarma ve karartılar

Yukarıda bahsedilen belirtilerle ilgili bilimsel çalışmalar yapılmakta olup bazıları hakkında daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin D vitamini eksikliği belirtileri arasında depresyon da vardır ancak bunu söylemek için daha fazla bilimsel araştırma yapılmalıdır. Vitamin D düşüklüğü hakkındaki bilimsel araştırmalara göre belirtiler ise şöyle:

D vitamini eksikliğinin bebeklerde görülen belirtilerinden en önemlisi sağlam olmayan kemikler ve kemik bozukluklarıdır. Yetişkinlerde ise kemik ağrıları şeklinde kendini gösterebilir.

1. Sık Sık Hastalanmak

Bağışıklık sistemini güçlendirmede önemli bir fonksiyona sahiptir. Özellikle soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklar peşinizi bırakmıyorsa bağışıklık sisteminizin zayıf olduğu yorumu yapılabilir.

• Vitamin D, vücuda giren enfeksiyonlarla mücadele eden hücreler ile doğrudan etkileşim içindedir (1). Sık yaşanan hastalık durumları yeterince vitamin D alınmadığının ve güneşten faydalanılmadığının bir göstergesi olabilir.

Sık hastalanmak sadece soğuk algınlığına yakalanmak anlamına gelmesin. Çünkü yapılan bir araştırmaya (2) göre vitamin D takviyesi kullanımı solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltabilir.

 2. Aşırı Yorgunluk ve Halsizlik

D vitamini eksikliği yorgunluk yapar mı sorusunun cevabı birçok kaynağa göre evet olarak verilebilir. Ancak yorgunluğun ve halsizliğin birçok nedeni olduğundan tek bu belirtiye bakarak karar vermek yanıltabilir.

Yapılan bir araştırmada (3) yorgunluk ve D vitamini düzeyleri arasında negatif bir ilişki olduğu sonucuna ulaşıldı. Bir başka çalışmada (4) ise vitamin D’nin serum düzeyleri daha düşük düzeyde olan kadınlarda yorgunluk problemlerinin daha çok olduğu tespit edildi.

 3. Kemik Ağrıları

D vitamini eksikliği belirtileri yetişkinlerde kemik ağrıları olarak ortaya çıkabilir. Kemiklerde ağrı yapar mı sorusunun cevabı birçok araştırma sonucuna göre evet olarak verilebilir.

• Kalsiyum emilimini artıran, kemiklerle dişleri onaran ve geliştiren  D vitamininin eksikliği durumlarında bel, sırt ya da kemik ağrıları meydana gelebilir.

Özellikle bel ağrısı ile D vitamini yetersizliği arasında ilişki olduğunu gösteren birçok bilimsel araştırma vardır (5). Tabi ki burada tüm çalışmaları sıralamak mümkün değil ancak kemikle ilgili kanıtlar birçok uzman tarafından da desteklenmektedir.

• Günlük 30 dakika deriyi yakmamak şartıyla öğleden sonra güneşlenmek sağlık açısından oldukça önemlidir.

4. Saç Dökülmesi Yapar mı?

Saç dökülmesinin tek nedeni yeterli D vitamini almak elbette değildir. Ancak önemli bir etken olduğu söylenebilir. Saç dökülmesinin nedenlerinden stres ve depresyon durumu da vitamin D ile ilişkilidir. Ancak bunu kesin olarak söyleyebilmek için henüz yeterince kanıt yok!

Vitamin D yetersizliği olması durumunda saç kaybı daha fazla olabilir. İnsanın yaşadığı duygusal durumlar ve beslenme bozuklukları sonucunda saç dökülmeleri artabilir.

Üstelik bu vitaminin düşük düzeyleri ile saç dökülmesi arasındaki ilişkiyi gösteren birçok bilimsel çalışmadan (6) bahsetmek mümkündür. Saç dökülmesinden korunmak için günlük vitamin ihtiyacınızı karşılayacak beslenme düzeni uyguladığınızdan emin olmalısınız.

5. Depresyon Problemleri

Depresyon yapar mı? Özellikle yaşlılarda görülen depresyon durumları ile soğuk kış aylarında meydana gelen mevsimsel depresyon durumları düşük d vitamini düzeyleri ile ilişkilidir.

Hormonların çalışmasını etkilediği için d vitamini düşüklüğü depresyona neden olabilir. Güneşe çıkıp deniz kenarında dolaşmak  d vitamini sentezini sağlar ve depresyona iyi gelir.

Birkaç çalışmada d vitamini eksikliğinin depresyona neden olduğu sonucuna ulaşılsa da yeterince bilimsel kanıt yok!

6. Yaraların Geç İyileşmesi

D vitamini eksikliğinin tek nedeni yetersiz güneş ışığı ve sağlıksız beslenme değildir. Obezite, karaciğer ve kronik böbrek yetmezliği gibi durumlar da vitamin D sentezinin azalmasına neden olabilir. Bu durumda kandaki serum düzeyleri azalabilir.

Obezite, diyabet riskini artırdığı için açılan yaraların kapanması zor olabilir. Başka bir ifade ile yaralar geç iyileşiyorsa bu durum diyabet hastalığı veya D vitamini yetersizliği ile ilişkilendirilebilir.

Özellikle ağızla ilgili enfeksiyon geçiren bireylerde düşük D vitamini düzeylerinin yaraların geç iyileşmesine neden olduğundan söz edilmektedir (7).

7. Kemik Erimesi ve Kas Ağrıları

Kalsiyum emilimini artıran vitamin D eksik olduğunda kalsiyum emilimi az olabilir ve kemik erimesi gibi durumlarla karşılaşılabilir. Kadınlarda görülen kemik erimesi durumlarının nedenlerinden biri de vitamin d yetersizliği olabilir.

Şüphesiz kas ağrılarının birçok nedeni vardır. Ancak meydana gelen kas ağrılarının temelinde D vitamini eksikliğinin olduğunu gösteren bilimsel çalışmalar hiç de azımsanamayacak düzeydedir. Buna, d vitamini takviyesi kullanan kişilerde kas ağrılarının azaldığını gösteren çalışmalar (8) örnek verilebilir.

D Vitamini Düşüklüğünün Tedavisi

Bu durumun giderilmesinde izlenecek en doğru yöntem öncelikle bir dahiliye uzmanına görünmek ve ilgili d vitamini eksikliği testlerinin yapılmasıdır.

Teşhisini ancak bir doktorun yapacağı çok açıktır. Eğer doktor size böyle bir teşhis koyduysa bu sağlıklı beslenme kuralları açısından uygun bir beslenme programı ile giderilebilir. Ayrıca  tedavi için doktorunuz size takviye kullanmanızı önerebilir.

Bu durumla ile ilişkili bulunan birçok faktör vardır. Bunların başında demir içeren besinlerden yeterince almamak gelir. O halde bu durumu önlemek amacıyla günde 1 yumurta sarısı, 2 kibrit kutusu büyüklüğünde peynir tüketilebilir.

Günlük ihtiyaç için başka alternatifler ise 50 gram balık ya da 50 gram karaciğer de olabilir. Tereyağı ve süt de belirli oranlarda D vitamini içerir. Bazen bunlar yeterince alınsa bile buna rağmen yine de ortaya çıkabilir. İşte neden olan

Özellikle beslenme listenize yumurta, süt, yoğurt, fazla olmamak şartıyla tereyağı, karaciğer, balık çeşitleri eklenerek kısa sürede bu sorundan kurtulabilirsiniz. Düzelmesi kesinlikle zor değildir. Basit beslenme önerileri D vitamini eksikliği tedavi edilebilir.