Beslenmeniz yeterince protein içermiyorsa veya karaciğeriniz sağlıklı çalışmıyorsa kreatinin düşüklüğü çanları çalmaya başlar. Dahası kreatin seviyeleri yaşla birlikte ve gebelik durumunda azalır. Ayrıca vücuttaki kas oranını azaltan kasları eriten bir hastalık veya uzun süre hareketsiz kalma gibi durumlarda da düşmeye başlar.
Genellikle kandaki kreatinin miktarının düşük olması kas hasarına işaret eder. Bu yüzden test sonucunda kas yapısının ayrıntılı bir değerlendirmesi istenir. Bunun için kaslardan parça alınarak kas biyopsisi incelenir. Bazen de doktor kas enzim testi yapmanızı önerir.
Hem kreatinin düşüklüğü hem de kreatin yüksekliği vücut için pek olumlu değildir. Bilhassa kreatinin seviyesinin aşırı yüksek olması böbreklerle ilgili problemleri düşündürür. En önemlisi de diyabetik böbrek hastalığı riski veya protein kaçağı riskinin fazla olmasıdır. Peki bu durumun nedeni nedir, kreatinin nedir, düşüklüğü neden olur, tedavisi nasıldır bu yazıda yanıtlıyoruz.
1) Kreatinin Nedir? Neye Yarar?
Kreatinin kaslarda enerji üretimi için oldukça önemli bir molekül olan ve kreatinden üretilen kimyasal atıklardan biridir. Özellikle kasların yıpranması ve yeniden yapılma sürecinde ortaya çıkan bir maddedir. Vücutta bulunan kreatin miktarının yaklaşık % 2’si her gün bu önemli moleküle dönüşür. Oluşan bu atıklar kan dolaşımı aracılığıyla böbreklere taşınır ve burada filtrelenerek idrarla birlikte atılır.
Diğer bir deyişle kreatinin, vücutta doğal olarak üretilen bir bileşiktir. Ve kreatin, amino asitlerin metabolizması sonucunda oluşur ve kaslarda enerji üretimi için kullanılır. Kreatinin, fosfokreatin formunda kas hücrelerinde depolanır ve hızlı, yüksek yoğunluklu aktivitelerde ATP (adenozin trifosfat) üretimine yardımcı olur.
Kreatinin özellikle sporcular ve egzersiz yapan bireyler için önemlidir çünkü kas performansını artırabilir. Kreatin takviyesi, egzersiz performansını ve kas gücünü artırmak amacıyla kullanılan bir besin takviyesidir.
Bunun yanı sıra, kreatinin vücutta böbrekler tarafından filtrasyon yoluyla atılır. Bu nedenle kreatinin seviyeleri, böbrek fonksiyonunun bir göstergesi olarak kullanılır. Kreatinin seviyeleri yükseldiğinde, böbreklerin etkin bir şekilde çalışmadığına ve böbrek fonksiyonlarının bozulduğuna işaret edebilir.
Özet olarak, kreatinin vücutta enerji üretiminde önemli bir rol oynar ve kas performansını artırabilir. Sporcular arasında kreatin takviyesi yaygın olarak kullanılırken, kreatinin böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde bir gösterge olarak da kullanılır. Dahası kreatin takviyesi veya kreatin kullanımı konusunda her zaman sağlık uzmanınızdan veya beslenme uzmanından tavsiye almanız önemlidir.
2) Kreatinin Düşüklüğü Nedir?
Kreatinin düşüklüğü, kanda normalden daha düşük kreatinin seviyeleri anlamına gelir. Kreatinin, kas hücrelerinde üretilir ve böbrekler tarafından filtrasyon yoluyla vücuttan atılır. Bu nedenle, kreatinin düşüklüğü genellikle böbrek fonksiyonlarındaki azalmaya veya kas kütlesindeki azalmaya bağlı olarak ortaya çıkar.
Böyle bir sorun varsa bir önce tedavi olmaya bakın. Neden mi? Bilimsel bir makaleye göre kandaki kreatinin molekülü bakterilerle mücadele etmektedir(1). Dolayısıyla kandaki kreatinin düşüklüğü birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Eğer son zamanlarda kaslarda erime ya da hasar gibi durumlar söz konusu ise kan tahlili yaptırmak faydalı olabilir.
Genel kan testleriyle birlikte yapılabilir. Doktor gerekli gördüğü takdirde bu testi de isteyebilir. Ancak bu maddenin miktarının belirlenmesinde kan testi her zaman güvenilir değildir. Nedeni ise miktarının yaşa, cinsiyete ve ırka göre değişmesidir. Örneğin doğuştan siyah tenli insanların kandaki creatinin miktarları beyaz tenli aynı yaş grubunda ve benzer beslenme programlarına sahip insanlara göre oldukça daha fazladır.
Belirlenmesinde GFR olarak bilinen Glomerüler Filtrasyon Hızı testi de kullanılabilir. Özellikle böbreklerin iyi çalışıp çalışmadığını ölçmek ve çalışıyorsa ne kadar iyi çalıştığını belirlemek amaçlı olarak yapılır.
Kreatinin düzeylerinin değişmesi, etnik köken, boy uzunluğu, yaş ve cinsiyet GFR sonuçlarını etkilemektedir. Bu sonuçlarda düşük çıkarsa oldukça önemli bir eksiklikten söz edilebilir. Peki yetersizliği neden olur?
3) Kreatinin Düşüklüğü Neden Olur?
Kreatinin düşüklüğünün bazı potansiyel nedenleri şunlar olabilir:
a) Azalan Kas Kütlesi: Kreatinin, kaslarda üretilen bir bileşik olduğundan, azalan kas kütlesi kreatinin düşüklüğüne yol açabilir. Bunun nedeni, kaslardaki kreatin üretiminin azalması veya kas kaybı durumunda daha az kreatin üretilmesidir.
b) Böbrek Problemleri: Kreatininin vücuttan atılmasında önemli bir rol oynayan böbreklerdeki fonksiyon bozukluğu, kreatinin düşüklüğüne neden olabilir. Böbrek yetmezliği veya böbrek fonksiyonlarında azalma durumunda, kreatinin düzeyleri normalden daha düşük olabilir.
c) Protein Eksikliği: Kreatinin, amino asitlerin metabolizması sonucunda oluşan bir bileşik olduğundan, yeterli protein alımı olmadığında kreatin üretimi azalabilir ve kreatinin seviyeleri düşebilir.
Kreatinin düşüklüğü genellikle klinik bir belirti değildir ve genellikle diğer belirtilerle birlikte bir anlam ifade eder. Örneğin, böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için kreatinin seviyeleri düşükse, idrar tahlilleri ve diğer böbrek fonksiyon testlerine bakmak gerekir.
Ama kreatinin düşüklüğüne yol açan altta yatan nedeni belirlemek için bir sağlık uzmanı başvurmak en güvenli yoldur. Şimdi kreatinin düşüklüğünün nedenlerine daha yakından bakalım:
Fazla su tüketimi: Aşırı su içmek kanı sulandırdığı için kan hacmine göre miktarı azalır ve test sonucunda düşük değerlere neden olabilir. Çok sık karşılaşılan bir durum değildir.
Beslenme bozuklukları: Sağlıklı bir beslenme düzeniniz yoksa ve özellikle protein açısından zengin besinler yemiyorsanız kandaki miktarı azalacaktır.
Vejetaryen: Eğer hayvansal ürünler yemiyorsanız ve gerekli protein ihtiyacınızı alamıyorsanız kandaki düzeyleri düşecektir.
Myopati (Kas hastalıkları): Kasların hasar görmesine neden kas hastalıkları sonucunda kaslar erir ve kas kütlesinde azalmalar olabilir. Bu hastalıklar myotonik distrofi, Duchenne müsküler distrofi, miyastenia gravis ve inflamatuar miyozitler olarak sıralanabilir.
Hareketsizlik ve yatağa bağlı kalma: Hareket etmeyen üşengeç insanlarda ve yatağa bağlı kalan insanlarda kaslar erimeye başlayacağından kas kütlesinde de azalmalar olur. Bu da kandaki seviyeyi düşürür.
Hamilelik: Gebeliğin üçüncü ve altıncı ayları arasında kan testlerinde düşüklüğü gözlenebilir.
Yaş: Yaşla birlikte metabolizma hızı ve kas kütlesi azalmaktadır. Bu nedenle kandaki kreatinin düzeylerinde azalma olur.
4) Kreatinin Normal Değeri
Kreatinin normal değeri yetişkinler için genellikle 0.6 ile 1.2 miligram/dL (miligram per desilitre) arasındadır. Ancak, laboratuvarların kullanabileceği farklı referans aralıkları olabilir, bu yüzden değerlendirme yapılırken laboratuvarın belirlediği referans aralıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
Kreatinin değeri, böbrek fonksiyonlarının bir göstergesi olarak kullanılır. Böbrekler, kreatinini vücuttan atmakla görevlidir. Böbrek fonksiyonlarında bir bozukluk olduğunda kreatinin seviyeleri yükselebilir. Bu nedenle, kreatinin değeri tek başına bir tanı kriteri olarak kullanılmaz, diğer klinik belirtiler ve böbrek fonksiyon testleri ile birlikte değerlendirilir.
Test sonucunda ortaya çıkan değerler ne anlama geliyor? Hangi değerler normal hangileri yüksek, hangileri düşük aşağıda yer alan listeden bakarak öğrenebilirsiniz. Ancak değerler yaşa, cinsiyete, sağlık geçmişine ve hamilelik gibi özel durumlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Erkeklerdeki kas oranı kadınlara göre daha fazla olduğundan kan testi değerleri de daha yüksektir. Kan testi değerleri ne anlama geliyor? İşte kandaki kreatinin molekülünün normal değerleri;
- 3 – 18 yaş arasındaki çocuklar: 0,5 – 1,0 mg / dL
- 3 yaşın altındaki çocuklar: 0.3 – 0.7 mg / dL
- Yetişkin erkekler: 0,9 – 1,3 mg / dL
- Yetişkin kadınlar: 0,6 – 1,1 mg / dL
Somut bir örnek verecek olursak diyelim ki 25 yaşında 1,80 boyunda 78 kg ağırlığında bir erkeksiniz. Bu durumda kandaki değerler 0,9 ve 1,3 arasında olursa normaldir. Ancak 1,7 mg bir değer söz konusu ise diyabet, tiroit bezi, böbrekler ve susuzluk açısından değerlendirilmeniz gerekecektir. Yani son zamanlarda çok susuz kalmış olabileceğiniz gibi böbrek problemi gibi bir sorununuz da olabilir.
- Teşhis edilebilmesi için birden fazla test gerekebilir. Bunlar kan serum ve idrar testleridir.
Değerin 0,9 altına olması yani düşük çıkması durumunda ise yeterince protein alıp almadığınız, herhangi bir kas hastalığınız olup olmadığı veya karaciğeriniz araştırılmalıdır.
5) Kanda Kreatinin Kaç Olursa Tehlikeli?
Kreatinin seviyesi, böbrek fonksiyonları hakkında bilgi veren bir parametredir. Kreatinin seviyesi yüksekse, bu genellikle böbreklerin yeterince çalışmadığını veya böbrek fonksiyonlarında bozukluk olduğunu gösterebilir. Ancak, tehlikeli olarak kabul edilen kreatinin seviyesi kişinin durumuna ve diğer klinik faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Genellikle, kreatinin seviyeleri yetişkinlerde 1.2 miligram/dL (miligram per desilitre) üzerindeyse ve sürekli olarak yüksek seyrediyorsa, böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir. Bununla birlikte, bir kişinin kreatinin seviyeleri yüksek olsa bile, tek başına bu durumun tehlikeli olduğu anlamına gelmez. Diğer klinik belirtiler, böbrek fonksiyon test sonuçları ve kişinin genel sağlık durumu da değerlendirilmelidir.
Tehlikeli kreatinin seviyesi, bir kişinin durumuna bağlı olarak değişebilir. Örneğin, ileri böbrek yetmezliği olan bir kişide, kreatinin seviyeleri normalden daha yüksek olabilir ve bu durum daha ciddi bir tehlike oluşturabilir. Bununla birlikte, kreatinin seviyeleri yüksek olan bir kişinin, böbrek fonksiyonları hakkında daha fazla değerlendirme ve tedavi gerekebilir.
Sonuç olarak, kreatinin seviyeleri kişinin durumuna ve diğer klinik faktörlere bağlı olarak değerlendirilmelidir. Kreatinin seviyelerinde bir artış olduğunda veya endişeleriniz varsa, bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir. Sağlık uzmanı, kreatinin seviyelerinizi değerlendirerek size uygun tedavi ve yönetim planını belirleyecektir.
6) Kreatinin Düşüklüğü Zararlı Mı?
Kreatinin düşüklüğü genellikle klinik olarak önemli bir sorun olarak kabul edilmez ve genellikle semptomlara neden olmaz. Bununla birlikte, kreatinin düşüklüğüne yol açan altta yatan nedenlere bağlı olarak bazı potansiyel etkiler ortaya çıkabilir. Bunlar şunları içerebilir:
a) Azalan Kas Gücü: Kreatinin, kaslarda enerji üretimi için önemli bir bileşiktir. Kreatinin düşüklüğü, kas performansını ve gücünü etkileyebilir. Kaslarınızın enerji üretimi azaldığında, fiziksel aktivitelerde zayıf hissedebilirsiniz.
b) Zayıflayan Böbrek Fonksiyonları: Kreatinin, böbreklerin işlevlerini değerlendirmek için kullanılan bir parametredir. Kreatinin düşüklüğü, böbrek fonksiyonlarında azalmaya veya bozulmaya işaret edebilir. Böbreklerin etkin bir şekilde çalışmaması durumunda, vücuttaki atık ürünlerin ve toksinlerin temizlenmesi zorlaşabilir.
c) Altta Yatan Sağlık Sorunları: Kreatinin düşüklüğü bazen altta yatan sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir. Örneğin, protein eksikliği veya kas kütlesinde azalma gibi durumlar kreatinin seviyelerini düşürebilir. Bu durumlar, genellikle beslenme eksikliklerine veya ciddi sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkar.
Özet olarak, kreatinin düşüklüğü genellikle semptomlara neden olmaz ve ciddi bir tehlike oluşturmaz. Ancak, azalan kas gücü ve potansiyel böbrek fonksiyonlarındaki bozulma gibi etkileri olabilir. Kreatinin düşüklüğüne yol açan nedenlerin belirlenmesi ve uygun tedavinin sağlanması için bir sağlık uzmanına başvurmanız önerilir.
7) Kreatinin Düşüklüğü Tedavisi
Aslında, kreatinin düşüklüğü tedavi gerektiren bir durum değildir. Kreatinin düşüklüğü genellikle semptomlara neden olmaz ve genellikle normal bir durumdur. Kreatinin düşük olması, vücutta kreatinin üretiminin veya kas kütlesinin az olduğunu gösterebilir. Bununla birlikte, düşük kreatin seviyeleri genellikle ciddi bir sağlık sorunu veya tehlike belirtisi değildir.
Ve de kreatinin eksikliğinin tedavisi spesifik olarak belirlenmemiştir çünkü kreatin vücutta doğal olarak oluşan bir madde olup, normal seviyeleri genellikle düzenli beslenme ve sağlıklı yaşam tarzıyla korunur. Ancak, kreatin düşüklüğünün altında yatan bir neden varsa, bu durum tedavi edilmelidir. Örneğin, protein eksikliği veya yetersiz beslenme kreatin düşüklüğüne neden oluyorsa, uygun beslenme alışkanlıklarını benimsemek ve yeterli protein alımını sağlamak önemlidir.
Eğer kreatin düşüklüğü ile ilgili endişeleriniz varsa veya semptomlarınız varsa, bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir. Uzman, durumunuzu değerlendirecek ve size uygun tedavi seçenekleri sunacaktır.
8) Kas Zayıflığına Bağlı Kreatinin Düşüklüğü
Kas hastalıklarında hasarları ya da zayıflığı ortadan kaldırmak esastır. Çünkü düşüklüğün asıl nedeni yetersiz kas kütlesidir. Bu yetersizliğe neden olan ve doğuştan gelen hormonlarla ilgili bir sorun varsa hormon ve ilaç tedavisine başlanır. Bu çok ciddi bir tedavi seçeneğidir ve ancak doktorun reçete ettiği ilaçlarla gerçekleşir.
Kas zayıflıkları genetik bir hastalık sonucunda değil de kişinin yaşam tarzından kaynaklanıyorsa fizik tedavi ve fitness ya da vücut geliştirme sporu ile giderilmeye çalışılır. Ancak vücut geliştirmeye başlamadan önce hastanın spor yapıp yapamayacağı bir fizik tedavi uzmanı tarafından teyit edilmelidir. Mümkünse tüm sağlık kontrolleri dahiliye uzmanı tarafından da yapılmalıdır.
Kasların güçlendirilmesinde egzersiz önerildiyse haftada 3-4 kez full body programları takip edilebilir. Bölgesel antrenmanlar bu durumda genellikle önerilmez. Özellikle kuvvet antrenman programlarına başlanması kas zayıflıklarını ortadan kaldırmak için etkili bir adımdır.
Kuvvet kazanmak için yapılacak diğer spor dalları ise yüzme, bisiklet sürme ve tempolu yürüyüş olarak sıralanabilir. Ancak bunlardan birkaçının seçilmesi daha etkili olabilir. Tabi ki doktor önerisi ile.
Kasla ilgili bir problemlerde fizik tedavi gerekebilir. Eğer doğuştan gelen bir kas hastalığı yoksa zayıflık hareketsizlikten ve spor yapmamaktan kaynaklanıyorsa hemen kaliteli bir spor salonuna yazılabilirsiniz. Bu bağlamda başlangıçtan en ileri seviyeye kadar egzersiz programları için “Adım Adım Vücut Geliştirme Programı- İlk 3 Ayda Muhteşem Fark” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
Sorun karaciğer kaynaklı ise hemen ilaç ve yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi olmalısınız. Tabi ki bunun için doktorunuzun kontrolü ve onun reçete ettiği ilaçların kullanımı gerekecektir. Sağlıklı bir beslenme ile etkili bir karaciğer detoksu yapabilirsiniz. Bu bağlamda karaciğere iyi gelen
- Enginar
- Limon
- Kırmızı pancar
- Lahana
- Yeşil çay
- Sarımsak
gibi besinleri tüketmeye kendinizi alıştırın.
9) Kreatinin Seviyesini Artıran Gıdalar
Kandaki kreatinin seviyesini artırmak, genellikle sağlıklı bireyler için önerilen bir yaklaşım değildir, çünkü yüksek kreatinin seviyeleri böbrek fonksiyonlarının bozulması veya diğer sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir. Bununla birlikte, kandaki kreatin seviyesini artırmak istiyorsanız, aşağıdaki besinleri tüketebilirsiniz:
a) Proteinli Yiyecekler: Kreatinin, kaslarda üretilen bir ürün olduğu için protein açısından zengin yiyecekler tüketmek, kandaki kreatin seviyelerini artırabilir. Et, balık, tavuk, hindi, yumurta, süt ürünleri, baklagiller gibi proteinli gıdaları içeren bir beslenme planı izleyebilirsiniz.
b) Kreatin Takviyeleri: Kreatin takviyeleri, kreatin seviyelerini artırmak için kullanılan bir seçenektir. Ancak, kreatin takviyelerini kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir.
c) Kırmızı Et: Kırmızı et, kreatin içeriği yüksek olan bir besindir. Ancak, kırmızı etin aşırı tüketimi sağlık açısından riskli olabilir, bu nedenle dengeli bir şekilde tüketilmelidir.
ÖNEMLİ UYARI: Kandaki kreatinin seviyesini artırmak yerine, normal sağlıklı seviyeleri korumak önemlidir. Kandaki yüksek kreatinin seviyeleri genellikle böbrek fonksiyonlarının bozulması veya diğer sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir.
Ancak, kandaki kreatinin seviyelerini artırmak için önerilen bir beslenme yaklaşımı yoktur. Kandaki kreatinin seviyelerini etkilemek için belirli gıdaların tüketimi önerilmez çünkü kreatin, vücutta doğal olarak üretilen bir maddedir ve normal seviyeleri vücudun dengeli çalışmasını sağlar.
Kandaki kreatinin seviyelerini artırmak istiyorsanız, bir sağlık uzmanı veya diyetisyen ile çalışmanız önemlidir. Kreatinin seviyelerini artırmanın altında yatan nedenleri belirlemek ve uygun bir tedavi planı oluşturmak için profesyonel rehberlik almanız önemlidir.
