Şeker Hastalığı (Diyabet) Belirtileri ve Tedavisi

Şeker hastalığı, tıp literatüründe diyabet olarak da adlandırılan kronik bir metabolik hastalıktır. Vücutta kan şekeri düzeyinin kontrolünde bozukluklar yaşanması sonucunda ortaya çıkar. Kan şekeri veya glukoz, vücudun enerji kaynağıdır ve normalde pankreas adı verilen bir organda üretilen insülin hormonu tarafından düzenlenir. Şeker hastalığında ise bu düzenleme sürecinde sorunlar ortaya çıkar.

Öyle görünüyor ki şeker hastalığı dünya genelinde önemli bir sağlık sorunu haline gelmiştir. 2021 yılında Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, dünya çapında yaklaşık 422 milyon yetişkinin şeker hastası olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayı, son yıllarda artan bir eğilim göstermektedir. Yani genel olarak, diyabet oranı dünya genelinde artmaktadır.

Özellikle tip 2 diyabet, obezite, hareketsiz yaşam tarzı, yanlış beslenme alışkanlıkları ve genetik yatkınlık gibi faktörlerin etkisiyle daha yaygın hale gelmiştir. Bununla beraber şeker hastalığına yakalanma riski, yaş, obezite, fiziksel aktivite eksikliği, sağlıksız beslenme, genetik yatkınlık, etnik köken ve bazı sağlık sorunları gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Ve de sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları, dengeli beslenme, düzenli egzersiz yapma, kilo kontrolü ve stres yönetimi gibi önlemler, şeker hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Diyabet Nedir? Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Diyabet küresel bir sorun olup, dünya genelinde milyonlarca insanı etkilemektedir. Bu nedenle, erken teşhis, uygun tedavi ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarının önemi vurgulanmaktadır. Bu hastalıkta vücuda enerji veren glukoz insülin hormonu yetersizliğinde hücre içine giremez. Kandaki şeker miktarı normalin üzerine çıkar. Yükselen kan şekeri belli bir seviyenin üzerine çıkarsa böbrekler tarafından absorbe olamaz. Bu yüzden idrar tahlilinde glukoz görülebilir.

1) Diyabet Nedir?

Diyabet nedir kısaca şu şekilde açıklamak mümkündür: Diyabet, vücutta kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde sorunların yaşandığı kronik bir metabolik hastalıktır. Normalde, pankreas adı verilen bir organda üretilen insülin hormonu, kan şekeri düzeyini kontrol etmek için görev yapar. Diyabet durumunda, vücutta insülin üretimi yetersizdir veya vücut insülini etkili bir şekilde kullanamaz, bu da kan şekeri seviyelerinin yükselmesine yol açar. Açlık kan şekerinin normal seviye üzerine çıkması ve idrarda şekere rastlanması durumudur. Normal sağlıklı bir insanın idrarında şeker olmamalıdır.

Şeker hastalığı önlem alınmadığında, enerji kaynağı olan şekerden mahrum kalan hücreler beslenemediği için yok olurlar.

Görme problemleri, böbrek hastalıkları, kalp krizi, beyin ve bacaklardaki damarlarda tıkanıklıklar gibi ciddi problemler ortaya çıkabilir. Peki diyabetin belirtileri nelerdir, ne zaman doktora gitmemiz gerekir?

2) Şeker Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Şeker hastalığının yaygın belirtileri daha çok beslenme ve vücuttaki bazı değişimler ile ilgilidir.

Diyabet hastalığı, sık yemek yeme isteği, doymama, sürekli su içme isteğindeki artış, tatlılara saldırma, sık idrara çıkma, ağızda kurumaya bağlı olarak şapırdatma ile kendini belli edebilir. Bunlar dışında şeker hastalarında görülen diğer diyabet belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

  • Açılan yaraların geç kapanması
  • Halsizlik ve hızlı kilo kaybı
  • Görmede bulanıklık
  • Ayaklarda karıncalanma ya da yanma
  • Baş ağrısı ve sinirlilik
  • Aç kalındığında titreme krizleri
  • Ciltte kuruluğa bağlı kaşıntılar

Bu işaretlerin hepsi ciddi belirtilerdir ve birden fazlasını fark etmeniz durumunda en yakın sağlık kuruluşuna baş vurarak önceden önlem alabilirsiniz. Peki diyabet neden olur?

Diyabet Çeşitlerine Göre Belirtileri Nelerdir?

Diyabetin tip-1, tip-2, sinirsel şeker ve gestasyonel olmak üzere farklı çeşitleri vardır. Tip 1 ve Tip 2 belirgin diyabet tipleridir. Ve şeker hastalığının çeşitlerine göre belirtilerinde bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bunlardan ilki Tip 1 diyabet genellikle ani başlar ve belirtiler hızla şiddetlenir. Bu tipin belirtileri arasında hızlı kilo kaybı, aşırı susama, sık idrara çıkma, açlık hissi, yorgunluk ve bulanık görme bulunmaktadır.

İkincisi yani Tip 2 diyabet ise genellikle yavaş gelişir ve belirtileri daha hafif olabilir. Bu tipin belirtileri arasında yavaş kilo artışı veya obezite, yorgunluk, aşırı susama, idrara sık çıkma, bulanık görme ve yara iyileşme sürecinin uzaması yer alabilir. Üçüncüsü yani Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında ortaya çıkar ve genellikle hamilelik sürecinin sonunda düzelir. Bu tür diyabetin belirtileri, sık idrara çıkma, aşırı susama, yorgunluk, bulanık görme ve kilolu olma şeklinde ortaya çıkabilir.

1) Tip-1 Diyabet Belirtileri

İnsüline bağımlı şeker hastalığıdır. Çocukluk döneminde görülen ateşli bir enfeksiyon ile ortaya çıkan insülin üretiminin durması ya da yetersiz kalması durumunda dışarıdan insülin alımının zorunlu olduğu diyabet türüdür.

  • Tip-1 diyabetin genetik olma olasılığı düşüktür.
  • Özellikle çok su içme ve ağız kuruluğu ile kendini belli eder.

2) Tip-2 Diyabet Belirtileri

Pankreasa bağlı hastalıklar nedeniyle insülin salgısının azalması veya hücrelerin insüline karşı duyarsızlaşması ile ortaya çıkan diyabet türüdür.

  • Aşırı kilolu ve hareketsiz kişiler
  • Ailesinde diyabeti olanlar
  • Fazla karbonhidrat tüketenler
  • 4 kilogramdan daha ağır çocuk doğuran kadınlar
  • Akromegali ve hipertiroidi hastaları potansiyel tip-2 diyabet adaylarıdır.

2) Sinirsel Şeker Belirtileri

Sinirsel şeker hastalığı stres ile bağlantılı bir diyabet türüdür. Stres sırasında kan şekerinin yükselmesi olarak kendini gösterir. Yaygın olmasa da bazı insanlarda stres durumu kan şekeri düzeylerini artırabilir.

Aşırı sinirli olmak sinirsel şekerin belirtileri arasında mıdır birçoğumuz merak ederiz. Ne yazık ki cevap net değildir. Sinirsel şekerin belirtileri arasında sinirlilik ve ani parlamalar yer alır. Ancak her sinirli olanda şeker vardır diyemeyiz.

Sinirsel Şeker Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

  1. Ani Kan şekeri dalgalanması
  2. Aşırı sinirlilik
  3. Ani parlamalar ve duygusal değişimler
  4. Hızlı kilo kaybı
  5. Cilt kuruluğu
  6. Dikkat ve odaklanma problemleri
  7. Halsizlik ve yorgun hissetmesi
  8. Sık idrara çıkma
  9. Ellerde veya ayaklarda titremeler

4) Gestasyonel Diyabet Belirtileri

Gebelik sırasında ortaya çıkan bir şeker hastalığı türüdür.

  • Kişiye özgü beslenme planı ve egzersiz takibi oldukça etkili bir çözümdür.
  • Tedavisinde genellikle düşük karbonhidrat diyeti ve protein ağırlıklı beslenme yaklaşımı benimsenir.

Şeker Hastalığı (Diyabet) Tanısı Nasıl Konulur?

Diyabet tanısı, genellikle açlık şekerine bakılarak konulur. Ancak gizli şekerden şüphelenilmesi durumunda tokluk şekerlerine de bakılabilir.

Açlık kan şekeri birden fazla yapılan tahliller sonucunda normal değerlerin üzerinde ise şeker hastalığı tanısı konulabilir.

  • Açlık kan şekeri, sağlıklı bireylerde 70100 mg/dl arasındadır.
  • 8-12 saatlik bir açlık sonunda ölçülen değer 126 mg/dl üzerinde olması tanının konulması için yeterlidir.

Gizli şeker için ise yemek yenildikten ya da glikoz yüklemesi yapıldıktan 2 saat sonra ölçülen değer 140200 mg/dl arasında normaldir.

  • Tokluk kan şekeri, 200 mg/dl üzerinde ise insülin direnci olduğunu ve hücrelerin insülin hormonuna karşı direnç geliştirdiğini gösterir.

Şeker Hastalığının Tedavisi Nasıldır?

Etkili bir diyabet tedavisi, ilaç kullanımı, diyet ve yaşam tarzı değişikliği ile sağlam egzersiz yaklaşımları ile ilişkilidir. Ancak ailesel yatkınlık söz konusu olmadığında diyabetin ortadan kaldırılması için en etkili yöntem beslenme ve egzersizdir.

Şeker hastalığının en etkili tedavisi diyetisyen tarafından verilen özel diyetin kararlı bir şekilde uygulanmasıdır.

  • Paketli gıdalardan uzak durmak gerekir.
  • Şeker içeren gıdalar yerine kuruyemişler daha sağlıklıdır.
  • Doğal sızma zeytinyağı ve iyice yıkanmış yeşillikler ile ara öğünler için iyi bir tercihtir.
  • Pırasa, enginar, brokoli, lahana, karnabahar, patlıcan gibi sebzelere ağırlık verilir.
  • Suda pişmiş et çeşitleri ve yeşil sebzeler iyi bir seçimdir.
  • Tam buğday veya kepekli olmak şartıyla günde 1 dilim ekmek yenebilir.
  • Beslenme programına bitkisel ve hayvansal protein kaynakları eklenir.

Kan şekerinin normalden aşırı yüksek olması durumunda ilaç tedavisine başlanır. İlaç tedavisinde genellikle ağızdan alınan ilaçlar kullanılır. Doktor hastaya;

  • Meglitinidler
  • Eksenatid

gibi ilaçlar yazabilir.

İlaçtan fayda göremeyen ya da diğer organları oldukça olumsuz etkilenmiş diyabet hastalarında ise insülin tedavisi uygulanabilir. Ancak bütün bunlara doktorlar karar verir.

Sinirsel Şekere İyi Gelen Yiyecekler Nelerdir?

Diyabet, sıkı ve disiplinli olarak uygulanan bir beslenme programı ya da diyet listesi ile aşılamayacak bir dert değildir.

İster ilaç kullanın isterseniz insülin öğün atlamamayı en önemli prensip haline getirmeniz tedavi için olmazsa olmazlar arasındadır.

  • Şeker ve karbonhidratları mümkün olduğunca sınırlandırmak ve protein ile yeşillikleri artırmak kan şekerinin yükselişini engeller. Ancak NPH insülin kullananlarda aşırı kullanım hipoglisemiye yani kan şekeri düşüklüğüne neden olabilir. O nedenle öğünleri kaçırmamak gerekiyor.
  • Cips, kraker ve paketli gıdalarda yüksek oranda bulunan trans yağlardan mutlaka uzak durulmalıdır.
  • Her gün 1 adet suda pişmiş yumurta yenilebilir. Ancak doktorunuz durumunuza göre yumurtanın sadece beyazını yemenizi önerebilir.
  • Böbrekler zarar görmediyse proteinlerde kısıtlama gerekli değildir.

Şekere iyi gelen yiyecekler, yulaf kepeği, karnıyarık otu tohumu, doğal sızma zeytinyağı, kıvırcık, marul, limon, sarımsak, soğan, tarçın, enginar, yer fıstığı, zerdeçal, çörek otu ve greyfurt olarak sıralanabilir.

Beslenme programında bu yiyeceklere mutlaka yer verilmelidir.

Şekeri yükselten besinler ise her türlü ekmek ve hamur işi, çay şekeri, meyve şekerleri, kola, cips, makarna, pirinç pilavı, paketli gıdalar (bisküvi, kraker, çıtırdak), reçel, bal, pekmez, dilber dudağı, baklava ve yaş pasta gibi tatlılar, her türlü hazır meyve suları olarak gruplandırılabilir. Bu besinlere beslenme programında yer verilmez.

Sinirsel Şekere Ne İyi Gelir?

Şekere iyi gelen meyveler denilince akla ilk olarak kudret narı,  dut, armut, elma ve yeşil erik gelir. Ancak fruktoz ve glukoz gibi basit şekerler bakımından yoğun olan meyvelerden uzak durmak gerekir.

  • Kudret Narı: Ekstre halinde tüketmek daha uygundur. Günde 2 kapsül 150 mg kadar tüketilebileceği gibi, yarım su bardağı suya 100 gram kadar taze meyvesi katılarak elde edilen ekstresi de yenilebilir.
  • Dut Ekstresi: Dut meyvesinin tazesi ya da kurusu kesinlikle önerilmez. Ancak ekstre halinde satılan kapsüllerinden 100 mg kadar tüketilmesi tedaviye yardımcı olabilir.

Şekere ne iyi gelir sorusunun cevabına geçecek olursak bazı bitkisel ürünler, takviyeler, baharatlar, kökler, çaylar ya da vitaminler devreye girer. Bunlar;

  • Ginseng: Günde 150 mg kadar Panax ginseng, kan şekerinde iyileşme sağlar ki bu bilimsel çalışmalarla da desteklenmiştir.
  • Sarımsak: İçerdiği alisin sayesinde günde 1 diş sarımsak tüketmek kan şekerini düşürücü etkiye sahiptir.
  • Soğan: Günde 1/2 (Yarım) adet ufak boy soğan taze ya da haşlanmış bir şekilde tüketilebilir.
  • Çörekotu Tohumu: Günde 2 gram çörek otu tohumu alınabilir.
  • Çörekotu Yağı: Gün içinde iki eşit parçaya bölünerek toplamda 5 ml kadar tüketilmesi faydalı olarak bulunmuştur.
  • Balık Yağı: Günde 1- 2 adet ya da doktorunuzun önereceği şekilde kullanabilirsiniz.
  • Alfa Lipoik Asit: İnsülin direncini yenmek amacıyla günde 800 mg kadar kullanılabilir.

Diyabete iyi gelen vitaminler ise, günlük 2 gram B3 vitamini, 750- 1250 mg kadar C vitamini, 100 mg B6 vitamini, 10 mg B7 vitamini olarak kabul edilmektedir. Ancak bu değerler yapılacak tahlil sonuçlarına göre farklılık gösterebilir. Verilen değerler ortalamayı göstermektedir.

Şekere iyi gelen mineraller ise, 400 mg magnezyum, 700 mikrogram krom, 10 mg çinko, 5 mg demir, 20 mikrogram selenyum ve 1 mg bakır sıralanabilir.

Diyabet hastaları için en iyi diyet ve beslenme programı:

Yazımızda sinirsel şeker hastalığı belirtileri, nedenleri ve tedavisi açıklandı. Ayrıca şekere ne iyi gelir sorusu açıklandıktan sonra diyabete iyi gelen yiyecekler, meyveler ve takviyeler sıralandı. Buna rağmen merak ettiğiniz soruları bulamadıysanız bize yazmaktan çekinmeyin.


Bu yazıyı okuyanlar şu yazıları da okudu: 

Ne düşündüğünüz bizim için çok önemli!