Bozuk Protein Tozu Nasıl Anlaşılır? Protein Tozunun Zararları

Sporcular arasında kullanımı gittikçe artan protein tozlarının olası zararları sporcuları olmasa da aileleri endişelendirmeye devam ediyor. Bu makale, protein tozunun zararları nelerdir ve son kullanma tarihi geçmiş bozuk protein tozlarını kullanmak zararlı mıdır sorularının cevabını bilimsel araştırmalar ışığında ele alarak muhtemel zararları azaltmak için neler yapılacağını açıklamak için hazırlanmıştır.

Günümüzde protein içerikli takviyeleri kullanmayan sporcu yok gibidir. Kullanımı gittikçe artan bu gıda takviyeleri en çok performansı artırdığı gerekçesiyle kullanılmaktadır. Oysa ki yapılan araştırmalar, iyi bir diyet programının performansı ve toparlanmayı artırmada en iyi yol olduğunu ortaya koymaktadır.

Makro ve mikro besinlerin yeterince alınması, gerekli enerjinin sağlanması ve ihtiyaç duyulan suyun karşılanması sporcu sağlığı ve hedefe ulaşma açısından gereklidir. Ne yazık ki bir çok kişinin özellikle de gençlerin düzensiz beslendikleri yine araştırmalarla sabittir. Bu da proteinli gıda takviyelerinin kullanımını adeta zorunlu kılmakta ve protein tozunun zararlarının nasıl azaltılabileceği büyük önem kazanmaktadır.

Protein Tozunun Olası Zararları Nelerdir?

Öncelikle bu makalenin protein tozlarını tamamen karalamak, zararlarını abartmak ve kötülemek için yazılmadığını belirtmemde fayda var. Tamamen tarafsız bir perspektif ile araştırmaları inceledik ve edindiğimiz ilginç sonuçları sizlerle paylaşmaya karar verdik.

Ülkemizdeki son araştırmalar, spor salonu üyelerinin en az % 80’inin 35 yaş altında ve protein tozu kullanım oranın da % 50 – % 60 arasında olduğunu göstermektedir.

Kullanım ise genellikle üyenin kendi kararları doğrultusunda ya da antrenör ve arkadaş tavsiyesi ile toplamda % 90 oranla gerçekleşirken, diyetisyen önerisi ile kullanım oranı da sadece % 1 seviyesindedir. Bu veriler, protein tozunun bilinçli bir şekilde kullanılmadığını kanıtlar niteliktedir.

1) Protein Tozu Zararlı Mıdır?

Protein tozunun sporcular arasında kullanılması, pozitif nitrojen dengesini sağlamak ve protein sentezini artırmak içindir. Daha net bir ifade ile protein, günlük enerji ihtiyacının ve spor için gerekli enerjinin birinci derecede karşılanması için kullanılmamalıdır.

Müsabaka, spor ya da ağırlık çalışması için gerekli olan enerji birinci derecede karbonhidratlardan karşılanmalıdır. Eğer karbonhidratlar yerine sadece protein tozu kullanılırsa performans artışı olmayacağı gibi bazı vücudun enerji metabolizmasında bozulmalar gibi sağlık problemleri meydana gelebilir.

Proteinleri aşırı tüketip yağları azalttığınızda da bağışıklık sisteminin azaldığını gösteren araştırmaları da unutmamak gerekir!

Çözüm 1: Beslenme programınızda tüm makro ve mikro besinleri tam olarak aldığınızdan emin olmalısınız. Yani günlük ihtiyaç duyulan karbonhidrat, protein ve yağ miktarlarını bir diyetisyen yardımıyla ya da makro hesaplama programı ile belirleyerek bu zararı minimize edebilirsiniz.

2) Fazla Protein Böbrekleri Yorar Mı?

Aşırı proteinin böbrekler üzerinde olumsuz etkiye sahip olduğu bir çok araştırmaya konu olmuştur. 2009 yılında Lowery ve arkadaşları aşırı proteinin böbrek fonksiyonları üzerindeki etkisi ile ilgili bilginin çok az olduğunu belirtmiştir.

Sağlıklı bir bireyde, fazla proteinin böbreklere zarar verdiğine dair herhangi bir kanıt yoktur (1). Ayrıca, literatürde bu bilgiye destekleyen araştırmalar olduğu da bilinmektedir.

Sağlıklı bir beslenme programında tüketilen protein miktarı artırıldığında araştırmaların üzerinde anlaştığı önemli bir bulgu var ki o da üre ve azotlu atıkların atması ile su ihtiyacının da artmasıdır.

Çözüm 2: Protein tozu sağlıklı bireylerde böbrekleri olumsuz etkileyecek düzeyde olmasa da böbrek hastalıkları olanların proteinli gıda takviyelerini doktora danışmadan kullanmamaları gerekir.

✓ Böbreklerinizin sağlıklı olup olmadığı konusunda endişeleriniz varsa önce üroloji uzmanına görünün. Eğer sonuçlarınız iyiyse diyetisyene danışarak protein tozu kullanabilirsiniz.

Böbrek hasarı olanlarda aşırı protein tüketimi ciddi bir sorun olabilir.

✓ Günlük içmeniz gereken suyu içtiğinizden emin olun. Normal bireylerin 1,5 litre, orta derecede spor yapanların ise en az 2,5 litre su içmesi gerektiğini unutmayın.

3) Protein Tozu Kemiklere Zarar Verir Mi?

Protein tozlarının zararları bağlamında kemik kaybı yaşanıp yaşanmayacağına dair endişeler vardır. Bu endişelerin başında artan protein alımı ile kemiklerdeki kalsiyumun atılması gelmektedir. Ancak bu bilginin eski çalışmalara dayandığı daha güncel çalışmalarda durumun farklı olduğu görülmüştür.

Fazla protein tüketimi ile kemiklerden kalsiyum atılsa bile, 2012 yılında yapılan bir araştırmaya göre (2), bağırsakların daha fazla kalsiyum emilmesini sağlaması ile bu açık kapatılmaktadır.

Çalışmayı destekler nitelikte çalışmalar da yapılmaya devam etmektedir. Ayrıca yapılan bir çok çalışmada protein alımının böbrekleri olumsuz etkilediğine dair hiç bir kanıt bulunamadı. Dahası 2008 yılında Heaney ve arkadaşları protein tüketiminin kemik sağlığını olumlu etkilediğini gösteren kanıtlara ulaştılar.

Çözüm 3: Çok kolay! Eğer protein tüketimini artırmayı düşünüyorsanız sebze ve meyve yemeyi ihmal etmeyin.

✓ Özellikle et yerken yanında brokoli, karnabahar, kuşkonmaz ve yeşil yapraklı sebzeler tüketilmelidir. Bu durum protein tozu ya da proteinli bir takviye tüketilmesi durumunda da geçerlidir.

4) Protein Tozları Karaciğeri Nasıl Etkiler?

2008 yılında yayınlanan bir makalede, 27 yaşındaki bir adamın ağrısız sarılık olduğu ve karaciğer testlerindeki bozulmanın peyniraltı suyu ve kreatin takviyesi kullanımı ile ilişkili olduğu (3) iddia edildi.

İlgili çalışmanın tek bir vaka üzerinden gerçekleştirilmesi ve hastanın başka anabolik maddeler alıp almadığının tam olarak bilinmeyişi protein tozunun karaciğere zarar verdiğini göstermez.

2014 yılında Morgan ve Ngytan tarafından yapılan bir araştırma raporunda yüksek protein alımının, siroz ve kronik karaciğer hastalarında zararlı olabileceği bildirilmiştir (4). Ancak sağlıklı bireylerde protein tozunun karaciğere zarar verdiğini gösteren herhangi bir çalışma şu an için mevcut değildir.

Çözüm 4: Karaciğer ile ilgili bir hastalığınız varsa protein, karbonhidrat ya da kreatin gibi takviyeleri kullanmaya karar vermeden önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

5) Bozuk Protein Tozu Zararlı Mıdır?

Kullandığınız protein tozunun markası güvenilir ve son kullanma tarihi geçmemiş yani bozuk değilse sağlıksız olduğunu söylemek de doğru değildir.

Bozuk protein tozu zararlı mıdır değil midir, nasıl anlarız diye merak edenlere söylüyorum ki bu riske girmeye gerek yok. Bazı kalitesiz web sitelerinde son kullanma tarihi geçmiş protein tozlarının kullanılabileceği söylense de bunun bilimsel bir dayanağı yoktur.

Önerilen son kullanma tarihi geçmiş protein takviyelerinin kullanılması zararlıdır ve sağlığı da olumsuz etkiler. İster kuru yerde saklansın, isterse serin yerde bunları kullanmak sağlıklı olarak görülmez.

Bir protein tozunun bozulduğunu gösteren bazı işaretler vardır. Bunlar, kokusunun ve renginin değişmesi ile aşırı miktarda topaklanma görülmesi olarak kabul edilmektedir.

Bozuk protein tozu içtim ne yapmalıyım? Sağlığınızı olumsuz etkileyen bir durum varsa hemen dahiliye uzmanına danışmanız gerekir. Örneğin aşırı ishal veya kusma gibi durumlar söz konusuysa vakit kaybetmeden hastaneye gitmeniz faydalı olur.

Çözüm 5: Kullanma tarihi ister 1 gün, isterse daha fazla olsun bu tür ürünleri kullanmayınız. Bazen hiç bir belirti olmasa bile o ürün bozulmuş olabilir. En iyisi o ürünü çöpe atmaktır. 

✓ Ürünleri almadan son kullanma tarihlerine bakınız ve eğer o sürede bitirmeniz mümkün değilse o takviyeyi satın almayınız.

6) Protein Tozlarının Yan Etkileri Nelerdir?

Protein tozu kullanımında en sık görülen yat etkiler, genellikle sindirim zorluğu ve alerjik reaksiyonlar ile ilgilidir. Özellikle peynir altı suyu içeren takviyelerde bu durumların görülme olasılığı fazladır.

Görülen yan etkilerin asıl nedeni ise çoğunlukla laktoz intoleransı adı verilen laktozun sindirilmesindeki zorluklardır. Sütte bulunan laktoz sindiriminde problem olması ise karın ağrısı, şişkinlik, aşırı gaz, ishal, acil tuvalete gitme isteği veya kabızlık ile sonuçlanabilir.

Protein tozlarının olası yan etkilerinden biri de kaşıntı ve kızarıklık durumlarıdır. Bazı insanların inek sütüne veya yumurtaya karşı alerjileri olabilir.

Bazıları da proteine karşı hassas olur ve bağışıklık sistemi o proteini, yabancı bir madde olarak görerek tepki verebilir. Bu durumda deri döküntüleri, kaşıntı, kızarıklık, dil şişmesi ve kurdeşen gibi olumsuz durumlar ortaya çıkabilir.

Çözüm 6: Laktoz sindiriminde problem varsa takviyenin içeriğini mutlaka diyetisyeninize danışınız. Eğer laktoz intoleransı ile karşı karşıya olduğunuzu biliyorsanız izole peynir altı suyunu deneyebilirsiniz.

✓ Süt içtiğinizde problemler yaşıyorsanız laktoz intoleransı yaşıyor olabilirsiniz. O nedenle proteinli bir takviye kullanmadan önce laktoz intoleransı testi yaptırmanız gerekebilir.

Eğer test yaptırma imkanınız yoksa gıda intoleransı testi hesaplama aracımızdan besin hassasiyeti olma yüzdenizi hemen öğrenebilirsiniz.

✓ Kabızlık çekiyorsanız beslenme programınızdaki sebze ve meyve oranınızı artırabilirsiniz. Dengeli bir diyet bir çok problemi çözecektir.

7) Protein Tozu Zehirler Mi?

Birinci bölümde, karbonhidrat yerine protein tozu kullanılmasının olumsuz durumlara neden olabileceği yukarıda açıklanmıştı. İşte o durumlardan biri de protein zehirlenmesidir.

Nadir de olsa protein tozu zehirlenmesi olabilir. Genellikle, uzun süre karbonhidrat ve yağ tüketmeden aşırı protein tüketimi sonucunda ortaya çıkabilir.

Protein tozu zehirlenmesi, baş ağrısı, mide bulantısı, yorgunluk, zayıflık, yavaş kalp atış hızı ve ishal ile kendini belli edebilir.

Zehirlenme ile ilgili diğer önemli bir husus da kullanılan takviyenin güvenilir olup olmadığıdır. Yapılan araştırmalar bazı proteinli gıda takviyelerinde özellikle içecek şeklinde olanlarda zehirleyici ağır metallere rastlandığını ortaya çıkardı.

İncelenen ürünlerde bulunan ağır metaller ve miktarları bazı bilimsel raporlarda da tek tek açıklandı. Bunu “protein tozu ve ağır metaller” başlıklı yazımda paylaşmıştım.

Çözüm 7: Güvenilir markaları kullanın. Takviye etiketinde yazan kullanım miktarını kesinlikle aşmayınız. Fazla proteinin depolanmadığını ve atıldığını unutmayınız.

✓ Linkini verdiğim yazıları okuyarak hangi markalarda zehirli metallere rastlandığını mutlaka okuyup öğreniniz.

Gıda takviyelerini iyi bir diyet programı uygulamıyorsanız kullanmayınız.

ÖZET: Sonuç olarak protein tozu zararlı mıdır sorusunun cevabı ne evet ne de hayırdır. Eğer kullanmasını bilmiyorsanız, yeterli ve dengeli bir beslenme programı uygulamadan kullanıyorsanız, yeterince sebze ve meyve yemiyorsanız, bol su içmiyorsanız, böbrek ya da karaciğer gibi hastalıklarınız varsa protein tozu zararları ile karşılaşmayı göz alıyorsunuz demektir. Ancak doktor kontrolünde size sunduğumuz çözümleri uygularsanız bir problem ile karşılaşma olasılığı muhtemelen daha azdır.

Kaynakça

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1262767/
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22127335
  3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18452122
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4267851/

Ne düşündüğünüz bizim için çok önemli!